ΕΝΑ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΘΟΠΟΙΟ

'ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΓΡΑΦΤΗΚΕ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΙΚΟΣΙ ΧΡΟΝΙΑ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΥΠΟΚΡΙΤΙΚΗ'

Από την εισαγωγή του Ντέιβιντ Μάμετ

ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ "ΕΝΑ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΘΟΠΟΙΟ" ΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΦΟΥΑΓΙΕ" (ΤΕΥΧΟΣ ΝΟΕ-ΔΕΚ 2007)

ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΚΟΥΙΝΤΑ.GR

ΕΝΑ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΘΟΠΟΙΟ
KOYINTA ART eMagazine - 19.05.08

© KOYINTA ART eMagazine

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΜΑΜΕΤ ΣΤΟ 'ΕΝΑ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΘΟΠΟΙΟ'

Το μεγαλύτερο μέρος της εκπαίδευσης του ηθοποιού βασίζεται στην ενοχή και την ντροπή. Αν έχετε σπουδάσει υποκριτική, σας ζητήθηκε να κάνετε ασκήσεις που δεν κατανοούσατε και όταν δεν τις κάνατε καλά, όπως έκρινε ο δάσκαλός σας, υποκύψατε ενοχικά στην κριτική. Σας ζητήθηκε επίσης να κάνετε ασκήσεις που κατανοούσατε, των οποίων όμως η εφαρμογή στην τέχνη της υποκριτικής σας διέφευγε και ντρεπόσασταν να ζητήσετε εξηγήσεις για τη χρησιμότητά τους.
Καθώς κάνατε αυτές τις ασκήσεις έμοιαζε σαν όλοι γύρω σας να καταλάβαιναν το σκοπό τους εκτός από εσάς - οπότε, ενοχικά, μάθατε να προσποιείστε. Μάθατε να προσποιείστε ότι «μυρίζετε τον καφέ» όταν κάνατε ασκήσεις ανάκλησης των αισθήσεων. Μάθατε να προσποιείστε ότι η «άσκηση του καθρέφτη» ήταν απαιτητική και ότι, κάνοντάς την καλά, θα σας έκανε κατά κάποιο τρόπο πιο συντονισμένους επί σκηνής. Μάθατε να προσποιείστε ότι «ακούτε τη μουσική με τα δάχτυλα των ποδιών σας» και ότι «χρησιμοποιείτε το χώρο».
Καθώς προχωρούσατε από μια τάξη στην άλλη κι από ένα δάσκαλο στον επόμενο δύο πράγματα συνέβησαν: ως άνθρωποι, εκδηλώθηκε η ανάγκη σας να πιστέψετε. Δεν ήσασταν πρόθυμοι να πιστέψετε ότι οι δάσκαλοί σας ήταν απατεώνες, οπότε αρχίσατε να πιστεύετε ότι εσείς οι ίδιοι ήσασταν απατεώνες. Αυτή η περιφρόνηση προς τον εαυτό σας έγινε περιφρόνηση προς όλους αυτούς που δε συμμερίζονταν τον συγκεκριμένο τρόπο εκπαίδευσης της σχολής σας.
Κι ενώ συνεχίζατε να προβάλλετε μια εικόνα συνεχούς σπουδής, αρχίσατε να πιστεύετε ότι δεν υπήρχε καμία πραγματική, εφαρμόσιμη τεχνική υποκριτικής και αυτή, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, ήταν η μόνη πιθανή εκδοχή.
Τώρα, πώς γνωρίζω εγώ αυτά τα πράγματα για σας; Τα γνωρίζω επειδή τα υπέφερα κι εγώ ο ίδιος. Τα υπέφερα ως μακροχρόνιος μαθητής υποκριτικής και ως ηθοποιός. Τα υποφέρω σε δεύτερη φάση ως δάσκαλος υποκριτικής, ως σκηνοθέτης και ως συγγραφέας.
Ξέρω πως είστε αφοσιωμένοι και διψασμένοι – διψασμένοι να μάθετε, διψασμένοι να πιστέψετε, διψασμένοι να βρείτε έναν τρόπο να φέρετε όλη την τέχνη που νιώθετε μέσα σας επί σκηνής. Δικαιολογημένα είσαστε πρόθυμοι να κάνετε θυσίες και νομίζετε ότι η θυσία που απαιτείται από εσάς είναι η υποταγή στη θέληση του δασκάλου. Απαιτείται όμως μια πολύ πιο επώδυνη θυσία: πρέπει να ακολουθήσετε τις προσταγές της κοινής σας λογικής.
Καλά θα ήταν να υπήρχαν πολλοί σπουδαίοι δάσκαλοι υποκριτικής, αλλά δεν υπάρχουν. Οι περισσότεροι δάσκαλοι υποκριτικής, δυστυχώς, είναι απατεώνες και βασίζονται στη σύμπραξή σας για να επιβιώσουν. Αυτό όχι μόνο σας στερεί τη θετική πλευρά της εκπαίδευσης αλλά μπλοκάρει και το μεγαλύτερό σας χάρισμα ως καλλιτεχνών: την αίσθηση της αλήθειας. Είναι αυτή η αίσθηση της αλήθειας, μια απλότητα, και συναισθήματα δέους και ευλάβειας – τα οποία όλα τα διαθέτετε – που θα αναζωογονήσουν το Θέατρο. Πώς τα μεταφέρετε όμως αυτά επί Σκηνής;
Αυτό το βιβλίο προσφέρει μερικές υπέροχες, απλές συμβουλές και προτάσεις. Είναι το καλύτερο βιβλίο που γράφτηκε τα τελευταία είκοσι χρόνια πάνω στην υποκριτική. Οι τεχνικές οδηγίες, τελικά, μπορούν να συμπυκνωθούν σε μια απλή, στωική φιλοσοφία: να είσαι αυτό που επιθυμείς να φαίνεσαι.
Ο Στανισλάβσκι κάποτε έγραψε ότι «είτε παίζεις καλά είτε κακά, πρέπει να παίζεις με αλήθεια». Δεν εξαρτάται από εσάς αν η ερμηνεία σας θα είναι εξαίσια – το μόνο που είναι υπό τον έλεγχό σας είναι η πρόθεσή σας. Δεν είναι υπό τον έλεγχό σας αν η καριέρα σας θα είναι εξαίσια – το μόνο που είναι υπό τον έλεγχό σας είναι η πρόθεσή σας.
Αν προτίθεστε να χειριστείτε τους άλλους, να επιδειχθείτε, να εντυπωσιάσετε, μπορεί όντως να βιώσετε ήπια ταλαιπωρία και ευχάριστους θριάμβους. Αν όμως προτίθεστε ν’ ακολουθήσετε την αλήθεια που νιώθετε μέσα σας – ν’ ακολουθήσετε την κοινή λογική σας και να εξαναγκάσετε τη θέλησή σας να σας υπηρετήσει στην πορεία προς την πειθαρχία και την απλότητα – θα υποβάλλετε τον εαυτό σας σε βαθιά απελπισία, μοναξιά και συνεχή αυτοαμφισβήτηση. Αν ωστόσο επιμείνετε, το Θέατρο, το οποίο μαθαίνετε να υπηρετείτε, θα σας χαρίζει κάθε τόσο τη μεγαλύτερη ευτυχία που μπορείτε να γνωρίσετε.

Ντέιβιντ Μάμετ 1985

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΣΤΙΓΜΗΣ (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ)

Όπως είπαμε ήδη, η δουλειά του ηθοποιού είναι να αναλύει το εκάστοτε κείμενο προς εύρεση της δράσης και κατόπιν να ζει πλήρως και με αλήθεια κάτω απ’ τις φανταστικές συνθήκες του έργου. Για να καταφέρετε αυτό το τελευταίο πρέπει να μάθετε να αναγνωρίζετε και να αντιδράτε στην αλήθεια της στιγμής, δηλαδή, σ’ αυτό που πραγματικά συμβαίνει μέσα στη σκηνή καθώς την παίζετε. Ένας ηθοποιός μπορεί πολύ εύκολα να καθορίσει στο μυαλό του πώς ακριβώς πρέπει να παίξει μια σκηνή. Δεν είναι, όμως, αυτό ο σκοπός της ανάλυσης κειμένου ούτε κάτι τέτοιο είναι, κατά την εκτέλεση, το σωστό. Η δυσκολία στην εκτέλεση μιας δράσης βρίσκεται στο πώς αντιμετωπίζουμε αυτό που πραγματικά συμβαίνει στο άλλο άτομο. Δεν μπορείτε να εκτελέσετε τη δράση σας «γενικά»∙ πρέπει να είστε συντονισμένοι με τις αντιδράσεις που λαμβάνετε. Αυτό απαιτεί μεγάλη γενναιότητα και θέληση λόγω του ότι ποτέ δεν μπορείτε να ξέρετε τι ακριβώς θα συμβεί μετά. Πρέπει να μάθετε να αποδέχεστε κάθε στιγμή και να αντιδράτε σ’ αυτήν ανάλογα με τις συντεταγμένες της δράσης σας. Όπως λέει ο Sanford Meisner, «αυτό που εμποδίζει τη δουλειά σας είναι η δουλειά σας».
Ένα καλό παράδειγμα αυτού που λέει ο Meisner είναι αυτό που ονομάζουμε «Η Θεωρία της Πόρτας που Τρίζει». Εάν η δράση σας περιλαμβάνει την είσοδό σας κρυφά σ’ ένα δωμάτιο και η πόρτα τρίξει καθώς την ανοίγετε, η αληθινή δυσκολία που συναντάτε κατά την πραγματοποίηση της δράσης σας είναι ότι πρέπει να λάβετε υπόψη σας και να αντιμετωπίσετε το θόρυβο. Εάν τον αγνοήσετε επειδή τον θεωρείτε ανάρμοστο για τη σκηνή, οι θεατές θα δουν αμέσως ότι αγνοείτε την αλήθεια της στιγμής. Στην πραγματικότητα, αγνοώντας τη θορυβώδη πόρτα σταματάτε να παίζετε και εκλιπαρείτε την επιείκεια του κοινού ωσότου βρείτε την κατάλληλη στιγμή να επανέλθετε. Η ίδια αρχή ισχύει όταν αντιμετωπίζουμε άμεσα το άλλο πρόσωπο (ή τα πρόσωπα) μέσα στη σκηνή. . . .

Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΓΙΔΑ (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ)

Το πιο μπερδεμένο και δυσάρεστο πρόβλημα στη δουλειά του ηθοποιού είναι η λεγόμενη συναισθηματική ζωή. Είναι ατυχές το γεγονός ότι πολλοί ηθοποιοί βρίσκουν το συναισθηματικό κομμάτι της υποκριτικής τόσο αποκαρδιωτικό, διότι η δημιουργία του συναισθήματος δεν είναι δικό τους θέμα. Υπάρχει μια απλή οδηγία που πρέπει ν’ ακολουθήσετε όσον αφορά την συναισθηματική ζωή επί σκηνής: είναι πέρα και έξω από τον έλεγχό σας, οπότε μην ανησυχείτε γι’ αυτήν. Ποτέ. . . .

ΠΟΥ ΘΑ ΒΡΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΠΟΥ ΔΙΔΑΣΚΕΤΑΙ Η 'ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ'

Αυτή τη στιγμή το ΕΝΑ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΘΟΠΟΙΟ μπορείτε να το βρείτε στα κεντρικά βιβλιοπωλεία ΠΟΛΙΤΕΙΑ (Ασκληπιού), ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ (Γραβιάς 3-5), ΙΑΝΟΣ (Σταδίου), Εν Αθήναις (Μαυροκορδάτου 9) καθώς και στα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία http://www.greekbooks.gr/ και http://www.protoporia.gr/.

Η τεχνική της ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ θα διδαχθεί εφέτος στο Ιδρυμα Μ.Κακογιάννης (http://www.mcf.gr/).